Energie Transitie

Op woensdag 2 februari konden we voor de 2^e keer dit jaar weer bij elkaar komen in ons vertrouwde honk: restaurant View te Almere. Gastspreker vandaag was Martijn van Drunen van energieleverancier Vattenvall. Martijn verzorgt een presentatie genaamd: “Hoe gaat Nederland van het gas af?” In het in 2019 vastgestelde klimaatakkoord staat dat in 2030 in Nederland 1,5 miljoen bestaande woningen van het gas moeten zijn. Nederlandse gemeenten maken zelf plannen hoe zij dat denken te bereiken. Dat dat niet overal van een leien dakje gaat wordt wel duidelijk uit het verhaal van Martijn. Nederland heeft nog een flinke uitdaging om in 2030 aan de doelstellingen te voldoen.

Martijn had een PowerPoint presentatie voorbereid die inging op de volgende thema’s.

In hoog tempo schakelde Nederland in de jaren 60 van de vorige eeuw over van steenkool naar aardgas. Binnen vijf jaar had 80% van de huishoudens in Nederland een gasaansluiting. De oliebedrijven en overheid hadden haast om de pas ontdekte gasbel te benutten, want er kwam alweer een alternatief aan: Kernenergie.

Verreweg de meeste energie in woningen wordt gebruikt voor verwarming en warm tapwater. De verdeling is: 62% verwarming, 18% apparaten en verlichting, 18% warm water en 2% koken. In verreweg de meeste woningen gebeurt dit nog met gebruik van aardgas. Andere (nog weinig gebruikte alternatieven) zijn: Stadsverwarming, blokverwarming of alleen elektra. Alles bij elkaar zorgt het energieverbruik in huishoudens voor 12% van de CO2 uitstoot in Nederland. De CO2 reductie doelstelling is lager dan voor andere sectoren maar is complex en duur. De doelstelling voor energiereductie in woningen is erg ambitieus: 1,5 miljoen bestaande woningen van het aardgas af in 2030. Belangrijk is te weten wie welke rol heeft bij het realiseren van de doelen. Allereerst hebben gemeenten een taak om per wijk een aanpak te maken, Banken en overheid dienen zorg te dragen voor betaalbare leningen, subsidies en fiscale maatregelen die particuliere investeringen mogelijk maken. Warmtebedrijven en woningbouwcorporaties moeten actief meewerken aan een mogelijke start voor de transitie en tenslotte zullen marktpartijen gewicht in de schaal moetenleggen met innovatie en opschaling. Gemeenten hebben de regie bij de uitvoering van het klimaatakkoord. Sommige gemeenten zijn zeer voortvarend begonnen met het stellen van harde doelen, zoals Haarlem die in 2030 15% aardgasvrij wil hebben. Andere gemeenten hebben nog weinig tot niets gedaan omdat men consensus kan bereiken. Tijd voor actie dus. Overigens is in 2018 gestart met 27 proeftuinen aardgasvrije wijken en in 2020 een 2^e ronde met 19 proeftuinen verdeeld over het land.

Wat zijn de alternatieven voor aardgas:

In feite zijn er 3 mogelijkheden. 1. Alles elektrisch, 2. Aansluiting op een (openbaar) warmtenet 3. Groen gas. Je hebt thuis dus een cv ketel en/of hybride warmtepomp op biogas of waterstof. Echter de hoeveelheid beschikbare groen gas is bij lange na niet genoeg voor alle woningen in Nederland. Studies en analyses wijzen als oplossing in de richting van een gebalanceerde mix van all-electric, groen gas en warmtenetten.

De transitie levert in ieder geval de nodige uitdagingen op. Zo zijn de grootste kopzorgen voor woningeigenaren en gemeenten de te verwachten kosten voor de transitie. Daarnaast is er nog te weinig adequate wet- en regelgeving. De omgevingswet moet bijv. worden aangepast en er moet een nieuwe warmtewet komen. Intussen is er haast geboden want het stroomnet raakt steeds verder belast. Netbeheerders waarschuwen al een tijdje voor het dichtslibben van het stroomnet. Diverse grootverbruikers kunnen niet of onvoldoende stroom verbruiken door transportbeperkingen in het net. Ook wordt uitbreiding van de capaciteit belemmerd door een tekort aan gekwalificeerde technici en ander personeelsgebrek. De roep om centrale regie vanuit de overheid wordt dan ook steeds sterker.

Het goede bericht is dat uiteindelijk de kosten voor duurzame energie lager zijn dan voor fossiele energie. Daarmee wordt investeren in duurzaamheid een beetje aantrekkelijker. Ook de kosten voor energieopslag zullen snel dalen.

Een nieuw alternatief voor warmteopslag lijkt Aquathermie te zijn. De schatting zijn dat 50% van de woningen door middel van Aquathermie verwarmd en gekoeld kunnen worden. Ook in bestaande woningen is het mogelijk om energietransitie toe te passen. Zo heeft Vattenvall samen met Feenstra warmtetechniek testen uitgezet met hoge temperatuur warmtepompen in woningen. Met die manier kan in één keer een woning fossielvrij worden gemaakt. De resultaten van deze testen zien er veelbelovend uit.

Ook diverse bewonerscollectieven zijn of gaan transitieproeven starten met hulp van lokale overheden en energieleveranciers.

Overall kun je zeggen dat Energietransitie geen keuze meer is, ook niet vrijblijvend, maar “the best effort”. Gelukkig is de noodzaak van energietransitie ook opgenomen in het regeerakkoord en worden miljarden gestoken in het uitrollen door aanjagen vanuit de overheid. Men rekent dus niet op het vanzelf gaan door de vrije markt. Wat kunnen de burgers intussen zelf doen om het energieverbruik te beperken. Allereerst goed isoleren en ventileren. Dak-, vloer-, gevel- en glasisolatie zijn van grote invloed op het energie-verbruik. Ook het aanleggen en goed inregelen van zonnepanelen, vloerverwarming en hybride warmtepompen kan veel aan besparing opleveren.