21 december 2016: Installatie Ben van Berge Henegouwen en kerstoverdenking

-

Een “Rooms ding”. De eerste keer was in 1223, dat was toen een idee van Franciscus van Assisi. Hij hield een mis in de natuur en maakte daarvoor een échte stal, met levende figuren. Het maakte veel indruk en in de jaren daarna zie je steeds meer van zulke “levende” kerststallen verschijnen. Later gaan de stallen de kerken in en worden het miniatuur uitgaven met figuren van hout en gips. In een enkele kerk is er een hele grote stal gemaakt. In de Sint Jan in Den Bosch bijvoorbeeld, een heel beroemde kerststal met ook de andere gebeurtenissen uit de kerstgeschiedenis. De moeite waard om eens doorheen te wandelen.

-

Doet ‘Rooms’ aan, want het zijn beelden. Beelden waren de boeken voor de mensen die niet konden lezen. Het ging natuurlijk om het verhaal daarachter. Maar in de Rooms Katholieke traditie werden die beelden op zich heilig en aanbeden. Daarom de grote weerstand van de Protestanten tegen alles wat op een beeld lijkt! Zelfs de kerststal sneuvelde in de protestantse traditie.

-

Toch vind ik het mooi, mooier dan de kerstboom. Juist aan de hand van de kerststal kan ik iets vertellen over de kerstgeschiedenis én over DE boodschap van kerst.

-

In Bethlehem. Rond 700 voor Christus was er een profeet Micha. Hij heeft toen het Woord van God gesproken over deze stad. “Bethlehem, jij bent één van de kleinste steden van Juda. Toch zal er uit Bethlehem iemand komen die namens mij leider zal zijn van Israel.” Dat Jezus hier geboren is, is wel een beetje verrassend. Zijn ouders woonden daar helemaal niet, die woonden ergens in Noord Israel, ver weg! Zijn geboorte viel samen met een bevel van de keizer. Menselijke bevelen en oude profetische woorden kwamen bij elkaar. Toeval of Goddelijke leiding…??!

-

Was het ooit zo’n mooi gebouwtje? Waarschijnlijk niet. Vanaf de tweede eeuw spreekt men wel over een grot. Het zou ook heel goed kunnen dat de stal hoorde bij de herberg… voor de rijdieren en de lastdieren van de gasten. De “parkeergarage” van het hotel. Waarschijnlijk beneden, de binnenplaats, met de gastverblijven boven…

-

Eigenlijk mens-onwaardig. Je stopt mensen niet weg in een stal. Ze worden ‘beestachtig’ behandeld!

-

Er was geen plaats voor hen… Het kerstverhaal vertelt dat er bij de mensen op deze wereld geen plaats is voor de God van Israel. Zelfs niet voor een God die NIET met geweld komt en NOOIT oproept tot geweld, maar die liefde laat zien, liefde geeft. Mensen willen van God niet weten. Religie vindt ergens achteraf plaats, een dierlijke behoefte. Als je een beetje nadenkt… zie Jeroen Pauw. Dominees zoon Jan Terlouw vertelde in de NRC na zijn poreekje bij de DWDD over het touwtje uit de brievenbus, dat ook hij niet meer naar de kerk gaat. “Daarvoor heb ik teveel nagedacht”, zei hij. Alsof je inderdaad je verstand zou moeten uitschakelen om te kunnen geloven! Maar zo wordt God, wordt religie naar de rand van de samenleving geduwd, liefst eroverheen. Ergens achteraf in een stal…

-

Vreemd. Hoe komen die dieren nu in de stal? Ze zijn niet weg te denken en bij alle voorstellingen en schilderijen duiken ze op. In de Bijbel is er niets over te lezen. De schapen lopen buiten op het veld. Een ezel? Zou een lastdier van de gasten kunnen zijn. Van Jozef en Maria? Onwaarschijnlijk, veel te duur voor op zich arme mensen. Maar een os?

-

Bijbel: Niet in het kerstverhaal, wel in een profetie genoemd, Jesaja. Os en de ezel, in het Hebreeuws: Schoor en Gamoor, het schorriemorrie. Zeker de ezel. Dat is een onrein dier. Dat symboliseert de heidenen. De os symboliseert dan de Joden. Zij staan samen bij de kribbe. Een os en een ezel weten wie hun eigenaar is, zo stelde Jesaja deze twee dieren als een voorbeeld. Zij beseffen hun afhankelijkheid en zijn trouw aan degene die hen eten geeft. Zij staan daar… een boodschap op zich…

-

Die zijn natuurlijk meegekomen met de herders. Schapen zijn in de Bijbel dieren vol met symbolische betekenis. Best eigenwijs en koppig, snel geneigd om af te dwalen. Juist voor die schapen is God er, is Jezus geboren. Dan wordt God ook getekend met de beelden van de Goede Herder. Een Herder die zorgt voor de schapen, ze brengt aan grazige weiden en stille wateren. Een herder die erbij is, ook als de schapen gaan door het dal van de schaduw van de dood. Een herder die afgedwaalde schapen opzoekt en ze weer terugbrengt naar de veilige stal. Een kudde schapen is het symbool van de mensen die geloven in Jezus. Een schaap in de stal… veilig binnen! Een preek op zich…

-

Apart volk in die tijd. Ruige mensen met een ruig vak. Het uitschot van de maatschappij in die tijd. Ze blinken niet uit in betrouwbaarheid. Hun getuigenis was in die tijd voor de rechter niet eens betrouwbaar.

-

Ik heb de rotaryapp goed gevolgd de afgelopen tijd. Ik citeer: Ik heb altijd begrepen dat aannemers en autohandelaren bij de rechtbank in de wachtkamer al minimaal een jaar aan hun broek hebben. Dus als ik de herders moet actualiseren….

-

Maar kijk! Ze zijn in de stal! Herders, het uitschot. Typerend voor het evangelie. Zondaren, hoeren en tollenaars, gehandicapten, melaatsen en zieken, mensen die in de samenleving niet meetelden, mensen die dachten dat ze ook voor God niet meetelden…

-

Dit soort mensen…. Vluchtelingen op de Middelandse Zee. Het schip in de kerststal van het Vaticaan dit jaar!!!

-

In oude afbeeldingen als oosterlingen geschilderd, met een tulband. Later kregen ze kronen op en werden het de drie koningen. Waarom drie? Dat staat ook nergens in de Bijbel. Ze hadden drie soorten cadeaus bij zich. Goud, wierook en mirre. Daar komt die drie vandaan. In de 9^e eeuw kregen ze namen: Kaspar, Melchior en Balthazar. Pas in de 15^e eeuw kreeg Balthazar een donkere huidskleur.

-

Wat doen zij in de stal? In die tijd waren astrologen écht de geleerden. Het waren niet wat sterrenkijkers en horoscoop uitleggers. Helemaal niet. Het waren de wetenschappers van die tijd. Wij vinden wel dat hun wetenschap van toen niet zo veel voorstelde, maar ze hadden grote invloed, ook op de regeringen van die tijd. Ook op dit punt kan ik het aan de hand van de rotaryapp een beetje actualiseren. De bijzondere wetenschappelijke projecten ExoMars en Galileo. De wijzen van deze tijd, de wetenschappers met aanzien.

-

Maar kijk! Ook zij zijn erbij, ook zij knielen voor dat kindje Jezus. Zelfs als je verstand goed gebruikt, kun je best in God geloven! Juist een wetenschapper weet dat hij zoveel niet weet … Dan kun je knielen voor de kribbe!

-

De man van Maria. Een timmerman, een gewone vakman. Hij heeft zijn verantwoordelijkheid genomen voor Maria, toen zij zwanger was. Niet zwanger van hem, toch is hij met haar getrouwd. Hij is de vader voor dit kindje, niet biologisch, maar wel in de praktijk van het leven.

-

Een bijzondere vrouw! Waarschijnlijk nog maar een jong meisje, een jaar of 14,15. Zij was in ieder geval wel de biologische moeder van dit kindje! Haar zwangerschap is een goddelijk geheim. Maar Maria staat vooral voor iemand die bereid was om aan God te gehoorzamen, ook al zou ze daar in haar omgeving wel voor uitgelachen worden.

-

In de geschiedenis van advent speelt de engel Gabriel een belangrijke rol. Hij kwam bij Zacharias in de tempel, bij Maria in Nazareth. In de kerstnacht verkondigde de engel de grote boodschap van de geboorte van de Zaligmaker. Hij is voor U geboren! En daarna klonk het machtig engelenkoor: Ere zij God, gloria!!!!

-

Wel eens een engel gezien? Waarschijnlijk niet. Een engel gehoord? Ach… Nou ja.

-

Een engel: de boodschapper van het Goddelijke Woord. Een Verbi Divini Minister, DIENAAR van het goddelijk woord, niet alleen een spreker. Een Dienaar is méér… het gaat om woorden en daden bij elkaar, om doen wat je zegt, om sprekende daden.

-

Engelen, de mond, de handen en de voeten van God op deze aarde… mensen die spreken en handelen vanuit die liefde van God voor mensen. Mensen die anderen oproepen ook die weg in het leven te gaan.

-

Zo klinkt het woord van een “engel”, zonder lichtkrans en vleugels, ook vanavond.

-

Kerstfeest betekent:

o

Jezus is geboren

o

Hij laat de liefde van God zien, voor alle mensen op deze wereld

o

Hij leert ons om vanuit die liefde naar elkaar om te zien

o

Jezus staat voor mij voor vergeving, gratie… en leven, zelfs door de dood heen.

o

Kerstfeest = gloria. Ere zij God!

-

in een KRIBBE = voederbak. Nee, geen mooi houten wiegje, waarschijnlijk eerder een stenen bak met een uitholling. Er was een bedje van stro in gemaakt…

-

Een kribbe, een voederbak, hij ligt daar als voedsel voor deze wereld…. Zoals Hij Zelf dit symbool later ook zou uitleggen: “Ik ben het Brood van het Leven. Wie Mij eet, zal nooit meer honger hebben!” Brood dat niet voor een paar uur de honger stilt, maar dat eeuwig leven geeft. Brood…. Dat is gebroken aan het kruis, zoals we bij het Heilig Avondmaal vieren, of de mis in de RKK. Dan eten we Jezus. Dan gaat het om vergeving van zonden, om een plaats in het paleis van de Koning!

-

om HEM is het te doen! Hij is zelf het grootste Kerst - Cadeau!