Gedachten bij de 2 minuten stilte bij de Nationale Dodenherdenking
Dodenherdenking 4 mei 2024 – 2 minuten stilte. 5-minuten praatje van Jean-Luc Coenegracht
Dit jaar zeer beladen. Veel over gesproken en geschreven. Angst voor verstorende protesten.
Gelukkig is "alles goed gegaan" en is de stilte bij alle herdenkingen op verschillende plaatsen in het land rustig en ongestoord verlopen.
Waarom dan toch de 2 minuten stilte bespreken? Het is toch goed gegaan?
Wat is er over de dodenherdenking te zeggen:
· Het is een traditie die steeds verandert. Huidige traditie van kranslegging en 2 minuten stilte om 20:00 uur op de Dam is niet oud:
o 1946: lokale herdenkingen vooral van verzetsstrijders (initiatief Jan Drop): stille tocht en 2 minuten stilte;
o 1956;eerste kranslegging door Koningin Juliana op Dam (om 10:00 uur 's ochtends)
o 1961: nationale herdenkingen samengevoegd met militaire herdenkingen om 16:00 uur 's middags;
o 1988: nationale herdenking samengevoegd met lokale herdenking Amsterdam, voor het eerst om 20:00 uur 's avonds.
o Aantal kransen: eerst geen, toen in jaren 90 wel 80 (!), nu 10.
· Wie herdenken we?
o Eerst verzetshelden en gevallen en soldaten WOII
o Daarna veteranen van andere oorlogen;
o Later meer oog voor slachtoffers Holocaust
o Sinds 2020 slachtoffers koloniale oorlog in Indonesië; nu
o Nu: allen (burgers en militairen) die zijn omgekomen in NL of waar ook ter wereld tijdens WOII, de koloniale oorlog in Indonesië en oorlogssituaties en vredesmissies daarna;
· 2 minuten stilte zijn in het verleden al vaker verstoord (rookbom in jaren 60 – tegen Vietnamoorlog), arrestaties in 1970 – protest/krans voor homoslachtoffers, 2012, protest tegen herdenken Duitse slachtoffers, in 2018 – verbod rechter lawaaiprotest Indonesische slachtoffers Onafhankelijkheidsoorlog);
· De traditie is dus niet zo in beton gegoten als hij lijkt. Het is verhelderend en ook verfrissend om te constateren dat de werkelijkheid een stuk genuanceerder is;
· Nationaal Vrijheidsonderzoek (CBS) 78 procent NL positief over dodenherdenking en 87 procent zegt dat met name de 2 minuten stilte hen aanspreekt.
· Enquête Volkskrant|: Mensen herdenken verschillende slachtoffers: uiteraard de Nederlandse slachtoffers van de WOII, maar grote meerderheid ook bij oorlogsslachtoffers uit andere landen en dit jaar ook slachtoffers uit Oekraïne, Israël en Gaza. Mensen denken dus niet per se allemaal aan hetzelfde in die twee minuten!
· Waarom spreekt nu juist de stilte zo aan:
o Tony Walter (Brits emeritus-hoogleraar death studies Universiteit van Barth): "In complexe samenlevingen werken woorden zo nu en dan eerder uitsluitend dan verbindend. Stilte is soms de sterkste manier om een boodschap over te brengen.
o Ook columnisten Merel van Vroonhoven en Kustaw Bessems breken in de Volkskrant een lans voor de 2 minuten stilte. Kustaw verwoordt daarbij een gedachte die me erg aanspreekt: Wat ik door de hele discussie over de 2 minuten stilte) besef, is dit: vaak wordt benadrukt dat die twee minuten stilte ons verbinden, maar zij verbinden ons niet in een eenheid van denken. De verbinding komt nu juist tot stand doordat we elkaar in stilte ruimte bieden. Het zijn minuten waarin we elkaar eindelijk even niet hoeven te overtuigen van ons eigen gelijk!
Ook Merel Vroonhoven roept op om iets vaker op deze manier stil te zijn: zijn die twee minuten stilte voldoende? Nee maar het is een begin!